Việt Nam và Cơ Hội Bứt Phá Trong Kỷ Nguyên Công Nghệ Mới: Hướng Đi Từ Nghị Quyết 57

Giới thiệu: Cơ hội lịch sử của Việt Nam

Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư diễn ra mạnh mẽ, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lịch sử để bứt phá và thu hẹp khoảng cách phát triển với các quốc gia tiên tiến. Với nguồn nhân lực trẻ, khát vọng mạnh mẽ, và sự hỗ trợ từ các chính sách chiến lược, Việt Nam có tiềm năng trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu. Câu hỏi đặt ra không còn là liệu Việt Nam có tiềm năng hay không, mà là làm thế nào để biến tiềm năng đó thành hiện thực.

Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị được xem là kim chỉ nam, định hướng phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, và chuyển đổi số, giúp Việt Nam tận dụng tối đa cơ hội trong kỷ nguyên công nghệ mới. Bài viết này sẽ phân tích các hướng đi chiến lược từ Nghị quyết 57, từ việc tập trung vào công nghệ chiến lược đến xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo.

Tầm quan trọng của Nghị quyết 57-NQ/TW

Nghị quyết 57 nhấn mạnh rằng phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, và chuyển đổi số là động lực chính để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại. Theo quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, Việt Nam cần tập trung nguồn lực quốc gia để đầu tư vào các lĩnh vực này, đồng thời phát huy trí tuệ và tiềm năng của người Việt Nam.

Quan trọng hơn, Nghị quyết khuyến khích việc tiếp thu và làm chủ các thành tựu khoa học công nghệ tiên tiến của thế giới, thay vì dàn trải nguồn lực vào mọi lĩnh vực. Điều này đòi hỏi một chiến lược lựa chọn trọng tâm, tập trung vào các ngành có tính lan tỏa cao và khả năng dẫn dắt tương lai, như công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI), và dữ liệu lớn.

Tập trung vào các công nghệ chiến lược

Công nghiệp bán dẫn và thiết kế vi mạch

Công nghiệp bán dẫn được xem là một trong những lĩnh vực chiến lược mà Việt Nam cần ưu tiên phát triển. Tổng Bí thư Tô Lâm đã chỉ đạo khẩn trương ban hành danh mục công nghệ chiến lược, trong đó nhấn mạnh vai trò của công nghiệp bán dẫn. Mục tiêu là đưa Việt Nam trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu, giảm sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài.

Theo GS.TS Nguyễn Đức Khương, Chủ tịch AVSE Global, ngành bán dẫn đòi hỏi trình độ khoa học công nghệ cao và có ảnh hưởng lớn đến các lĩnh vực như điện tử, viễn thông, và khoa học vũ trụ. Việc tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu và làm chủ một phần công nghệ bán dẫn sẽ giúp Việt Nam đảm bảo sự phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn

Bên cạnh bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn cũng được xác định là các lĩnh vực chiến lược. Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh rằng dữ liệu đã trở thành “máu” của nền kinh tế số, và việc ứng dụng các công nghệ như AI, Big Data, và blockchain là yếu tố then chốt để nâng cao năng suất lao động và phát triển các dịch vụ mới.

Tuy nhiên, Việt Nam hiện đang thiếu hụt nghiêm trọng nguồn nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực này. Nghị quyết 57 đề xuất cơ chế đặc biệt để nghiên cứu, tiếp cận, và mua các bí mật công nghệ liên quan đến AI, đồng thời xây dựng các trung tâm dữ liệu với dữ liệu chính xác để hỗ trợ phát triển AI hiệu quả.

Cải cách chính sách để thúc đẩy đổi mới

Để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, Việt Nam cần phá vỡ các nút thắt chính sách đang kìm hãm sự phát triển. Một trong những giải pháp đột phá của Nghị quyết 57 là áp dụng cơ chế sandbox, cho phép thử nghiệm các công nghệ và mô hình kinh doanh mới trong môi trường an toàn, có kiểm soát. Cơ chế này đặc biệt quan trọng đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, giúp họ khai thác các công nghệ như AI, blockchain, và tài sản mã hóa mà không lo ngại rủi ro pháp lý.

Ngoài ra, Nghị quyết đề xuất miễn trừ trách nhiệm trong trường hợp thử nghiệm thất bại, khuyến khích doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư vào các dự án công nghệ chiến lược. Việc cắt giảm rào cản hành chính thông qua chuyển đổi số cũng được nhấn mạnh, giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian và chi phí, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh.

Đầu tư vào nguồn nhân lực chất lượng cao

Đầu tư vào nguồn nhân lực là yếu tố then chốt để Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên công nghệ mới. Nghị quyết 57 nhấn mạnh việc phát triển và trọng dụng nhân lực chất lượng cao, đồng thời đưa ra cơ chế đặc thù để thu hút người Việt Nam ở nước ngoài và chuyên gia quốc tế về làm việc tại Việt Nam.

Tiến sĩ Phạm Huy Hiệu, giảng viên tại Đại học VinUni, cho rằng cần cập nhật chương trình đào tạo theo chuẩn quốc tế, tăng cường thực hành, và thúc đẩy hợp tác giữa doanh nghiệp và trường đại học. Các giải pháp cụ thể bao gồm:

• Cập nhật chương trình đào tạo: Đưa các công nghệ mới như AI, blockchain vào giảng dạy.

• Tăng cường thực hành: Học theo dự án thực tế để đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp.

• Hợp tác doanh nghiệp – trường đại học: Doanh nghiệp tham gia đào tạo, cung cấp cơ hội thực tập và học bổng.

Việt Nam cũng cần cạnh tranh trong cuộc đua toàn cầu để phát triển nguồn nhân lực công nghệ thông tin, không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn hướng tới xuất khẩu lao động trình độ cao.

Xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo

Để đạt được sự bứt phá, Việt Nam cần xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia năng động, với sự tham gia của Nhà nước, doanh nghiệp, trường đại học, và các tổ chức hỗ trợ. Doanh nghiệp đóng vai trò trung tâm, hấp thụ kết quả nghiên cứu và đưa ra các bài toán thực tế cho các nhà khoa học.

PGS.TS Tạ Hải Tùng, Hiệu trưởng Trường Công nghệ Thông tin và Truyền thông, Đại học Bách khoa Hà Nội, đề xuất xây dựng các trung tâm nghiên cứu liên kết với các quốc gia tiên tiến. Các trung tâm này sẽ là nơi hội tụ trường đại học, viện nghiên cứu, và doanh nghiệp, tạo môi trường thuận lợi cho hợp tác nghiên cứu và thương mại hóa kết quả khoa học công nghệ.

TPHCM được khuyến nghị xây dựng các trung tâm phổ cập AI, dữ liệu lớn, và Internet vạn vật, tận dụng nguồn lực chuyên gia trong nước. Việc ươm tạo và bảo hộ startup công nghệ cũng là yếu tố quan trọng để hệ sinh thái phát triển bền vững.

Vai trò trung tâm của doanh nghiệp

Nghị quyết 57 xác định doanh nghiệp là trung tâm và động lực chính cho phát triển khoa học, công nghệ, và đổi mới sáng tạo. Doanh nghiệp cần chủ động đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), tạo ra các sản phẩm và dịch vụ mới dựa trên nền tảng công nghệ tiên tiến.

Giáo sư Nguyễn Đức Khương nhấn mạnh rằng các doanh nghiệp thủ lĩnh cần tiên phong trong việc tạo ra các bài toán lớn, đồng thời gắn kết với các doanh nghiệp vừa và nhỏ để giải quyết các thách thức quốc gia. Chính sách miễn trừ trách nhiệm trong trường hợp thử nghiệm thất bại là một giải pháp đột phá, giúp doanh nghiệp tự tin đầu tư vào các công nghệ lõi.

Sự chuyển đổi tư duy từ sản xuất sang sáng tạo cũng được các chuyên gia nhấn mạnh. PGS.TS Đặng Văn Đông kỳ vọng Nghị quyết 57 sẽ thay đổi cách tiếp cận của các nhà khoa học và doanh nghiệp, hướng tới sự linh hoạt và sáng tạo hơn.

Kết luận: Con đường phía trước

Để thực hiện mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045, Việt Nam cần triển khai hiệu quả Nghị quyết 57. Các bước đi chiến lược bao gồm:

• Tập trung vào công nghệ chiến lược: Công nghiệp bán dẫn, AI, và dữ liệu lớn.

• Cải cách chính sách: Áp dụng cơ chế sandbox, giảm rào cản hành chính.

• Đầu tư nhân lực: Đào tạo và thu hút nhân tài chất lượng cao.

• Xây dựng hệ sinh thái: Kết nối Nhà nước, doanh nghiệp, và trường đại học.

• Đặt doanh nghiệp làm trung tâm: Thúc đẩy R&D và ứng dụng công nghệ.

Với chiến lược “đứng trên vai người khổng lồ”, Việt Nam có thể tận dụng thành tựu công nghệ toàn cầu để phát triển nhanh chóng, đồng thời tự tạo “vai” cho chính mình. Sự bứt phá không phải là phép màu, mà là kết quả của sự đồng lòng, đúng hướng, và hành động nhất quán của toàn xã hội.